Kinh nghiệm học lái máy bay mô hình

[Admin]

(Những ghi chép từ lời dạy của huấn luyện viên Trần Bình Thân)


Thực hiện trên chiếc trainer Paragon tại sân Lê Minh Xuân.

I. Chuẩn bị trước khi bay :
Khâu này rất quan trọng, vì nó giúp hạn chế đến mức thấp nhất những nguy cơ sảy ra khi bay. Chính vì vậy phải thực hiện cẩn thận và chính xác.
- Ráp cánh vào thân : Gắn dây điện của servo aileron (cánh lái liệng) vào dây điện trên thân, phải gắn thật chặt, bảo đảm khi máy bay nhào lộn thì dây không bị sút ra. Bắt những vít nhựa gắn cánh vào thân máy bay. Chú ý là những vít này chỉ siết vừa chạm, không được siết cứng. Nếu không cánh sẽ bị bứt ra khỏi thân khi bay.
- Kiểm tra : Nhìn lần lượt các cơ phận trên máy bay xem có gì khác lạ do quá trình vận chuyển gây ra cho máy bay không.
- Bơm xăng : Gở ống xăng chổ nối với pô ra, gở ống xăng chổ nối với carburator (chế hòa khí) ra và nối với ống xăng của bình xăng lớn. Quay bơm xăng đến khi nào thấy xăng chảy vọt ra khỏi ống xăng (nối với pô) là bình xăng máy bay đã đầy. Gắn ống xăng vào pô trở lại. Gắn ống xăng vào carburator trở lại. Gắn ống xăng vào bình xăng trở lại. Chú ý : cẩn thận không để cát, bụi lọt vào ống. hay carburator.
- Cấp điện nguồn : Kéo cần anten và mở điện nguồn ở Transmiter (Bộ phát) trước, rồi mở điện nguồn ở thân máy bay sau - theo đúng thứ tự. Đặt Tx trước mũi máy bay, gần tầm tay nhưng xoay Tx về hướng nào mà khi Tx ngã thì cần anten không đập vào máy bay.
- Kiểm tra hệ điều khiển : Lần lượt đẩy các cần gạt trên Tx và quan sát xem các servo trên thân máy bay hoạt động đúng chiều không. Trim lần đầu cho các servo để cánh hoạt động thẳng hàng với phần cánh cố định.

II. Khởi động :- Nổ máy : Gắn “mồi” vào bugi. Trim cần throttle (ga) sao cho cục ga ở carburator hở ra khoảng hột đậu. Đẩy cần throttle lên một ít. Ấn máy đề vào chóp để nổ máy. Sau đó lấy “mồi” ra khỏi bugi. Chú ý : Khi rút “mồi” phải hết sức cẩn thận, không để tay vướng vào chong chóng. Có người chơi MBMH trên 20 năm còn bị đứt tay đó.
- Làm nóng máy : nhấp cần throttle vài cái xem động cơ khi tăng tốc có sượng không. Chỉnh ralenti (chạy ở mức ga nhỏ nhất) và gió sao cho khi rú ga thì không sượng, còn khi giảm nhanh thì không tắt máy. Ôm thân máy bay lên, ngóc đầu máy bay lên và rú ga mạnh để xăng dư trong pô ra hết. Để động cơ nổ một thời gian (khoảng 2’) ở chế độ ralenti để máy hoạt động ổ định.

III. Cất cánh :
Kỹ thuật này học sau khi đã quen với kỹ thuật bay thẳng.
Trong thời gian máy bay còn ở mặt đất, chỉ sử dụng cần điều khiển bên trái, không sử dụng cần bên phải.
- Taxi : Đưa máy bay ra đường băng với cần throttle và rudder (cánh lái đuôi đừng). Do máy bay không có thắng, nên để an toàn, ta chỉ nhấp throttle từng chút một mà không kéo thẳng một lèo.
- Cất cánh : Chọn hướng gió ngược chiều chạy của máy bay khi cất cánh. Kéo ga lên từ từ đến max. để máy bay lăn bánh và tăng tốc trơn tru. Dùng rudder để giữ cho máy bay chạy dọc theo đường băng. Đến khi máy bay đạt tốc độ cất cánh thì kéo cần elevator xuống từ từ để máy bay cất cánh dịu dàng sao cho đường bay thẳng, tạo với đường chân trời một góc khoảng 15o là được. Chỉnh cần aileron sao cho máy bay cất thẳng. Chú ý gió tạt ngang dể làm máy bay chao đảo.
- Trim (tinh chỉnh) : Đưa máy bay lên một cao độ khá lớn để khi trim mà có sự cố thì trở tay kịp. Kéo throttle về 2/3 ga. Hướng máy bay theo đường thẳng rồi nhìn đường bay mà trim sao cho khi buông cần thì máy bay vẫn bay một đường thẳng, không lệch sang trái hay phải, ngóc lên hay đâm xuống là được. Nguyên tắc là nếu ta phải kéo cần về phía nào để giữ cho máy bay bay thẳng thì ta sẽ kéo trim về phía đó. Từ bay giờ ta không sử dụng cần phía trái nữa.

IV. Bay đường thẳng :Đây là kỹ thuật đầu tiên khi học bay (trước cả học cất và hạ cánh). Đường bay phải có hình dạng như sau :

Image Insert:

10.03KB


Hình 1
Nguyên tắc :
- Đoạn 1 và 3 phải song song nhau.
- Đoạn 3 không được bay cắt qua đỉnh đầu hay vòng sau lưng người điều khiển.
- Cao độ ở cả 4 đoạn phải bằng nhau.
- Đoạn 2 & 4 có bán kính càng nhỏ càng tốt, nhưng phải thật mềm mại và không hạ độ cao.
- Không bay quá xa, để mắt còn có thể quan sát được máy bay.
- Khi bay ngang vị trí mặt trời thì đừng nhìn theo, mà giữ yên hướng bay. Khi qua khỏi vị trí mặt trời thì mới tiếp tục điều khiển.
Thao tác : Mắt luôn luôn nhìn máy bay, không bao giờ nhìn Tx.
Ø Đoạn 1 & 3 : Giữ máy bay thật song song bằng cần aileron. Đầu mỗi đoạn phải hướng máy bay ngay theo đường bay. Chú ý điều chỉnh khi gió bạt.
Ø Đoạn 2 & 4 : Cuối đoạn 1 (hay 3) đẩy nhẹ cần aileron sang trái ¼, rồi trả về điểm O (vị trí chính giữa). Máy bay sẽ nghiêng cánh và quẹo sang trái đồng thời hạ độ cao, để giữ yên độ cao ta phải kéo cần elevator (cánh lái đuôi ngang) xuống ½ (bù lại việc mất độ cao). Sao cho, khi nghiêng thì cánh máy bay dựng đứng và không mất cao độ là tốt. Gần cuối đoạn thì trả nhẹ cần elevator về điểm O.

Image Insert:

9.02KB

Hình 2
Những lần đầu học bay thì nên tránh hướng đường bay về phía mặt trời. Vì những lần bay đầu thường bị căng thẳng, nên dể lúng túng khi có tác động bất ngờ. Nên bay cao để xử lý tình huống kịp thời trước khi máy bay đâm xuống đất.
Kỹ thuật này nên tập nhuần nhuyễn để có được “cảm giác bay”, nghĩa là quan sát tình trạng máy bay và có phản ứng thích hợp.
Chú ý :
- Ở đoạn 1 : chỉnh aileron sao cho không nhìn thấy phần cánh phía xa (khuất vào thân máy bay).
- Ở đoạn 3 : Do có lúc ta nhìn thấy mũi máy bay, có lúc ta thấy đuôi máy bay. Nếu không quen thao tác thì sẽ dể nhầm lẫn khi muốn quẹo sang trái hay phải.
V. Đáp :
Kỹ thuật này học sau khi học cất cánh.
Nguyên tắc :
- Luôn đáp ngược hướng gió.
- Máy bay tiếp đất nhẹ nhàng, không nẩy lên. Tiếp đất 3 điểm là đẹp nhất.
- Máy bay chạy thẳng trên đường băng đến hết trớn.
- Vùng đáp chuẩn có chiều dài 30m, đoạn tiếp đất 15m.

Image Insert:

23.7KB
Hình 3
Thao tác : (hình 1)
- Khi máy bay gần đến cuối đoạn 1 thì giảm ga (throttle) còn 1/3.
- Thực hiện thao tác quẹo với cần aileron (không dùng elevator) ở đoạn 2. Khi đó máy bay sẽ vừa quẹo, vừa hạ thấp độ cao. Chú ý : Tạo bán kính cong lớn để đủ thời gian thao tác. Chỉnh đường bay sao cho máy bay đến đầu đường băng ở cao độ khoảng 3m là được.
- Chỉnh đường bay song song đường băng và hạ dần độ cao bằng aileron & elevator. Gần đến vị trí A thì kéo hết ga về min.
- Kéo elevator xuống để mũi máy bay hơi ngóc lên, sao cho khi tiếp đất thì bánh đáp chạm đất trước, rồi đến bánh mũi – sau này đáp giỏi thì “tiếp đất 3 điểm”. Lúc này nếu đường bay chệch đường băng thì dùng rudder để chỉnh.
- Dùng rudder kềm máy bay chạy thẳng trên đường băng đến hết trớn.
- Taxi về chổ đậu. Tắt động cơ (gạt trim về min.)
- Cắt điện nguồn trên máy bay và Tx theo trình tự.
Chú ý : Khi vào khu vực đường băng thì chỉ dùng rudder để lái hướng mà thôi. Chỉ khi nào gió bạt ngang làm máy bay nghiêng thì mới dùng aileron chỉnh cho thăng bằng lại.

VI. Vệ sinh & kết thúc :
Chỉ lau máy bay trước chấm dứt buổi bay mà thôi. (kiêng)
- Dụng cụ lau máy bay là giấy vệ sinh hay khăn, nước lau là cồn thực phẩm hay nước rửa kiếng pha loãng.
- Lau động cơ trước.
- Sau đó lau thân máy bay từ trước ra sau, từ trên xuống dưới.
- Tháo gỡ cánh khỏi thân máy bay. Chú ý gỡ dây điện nối servo aileron với Rx.
- Thu dọn dụng cụ.

VII. Chuẩn bị tại nhà :
Việc chuẩn bị tại nhà hết sức cần thiết cho một buổi bay vừa ý, vì việc chỉnh sửa tại sân bay chỉ mang tính cấp thời nên không bao giờ đủ điều kiện & thời gian thực hiện hoàn hảo như mong muốn.
- Vệ sinh tại nhà thật kỹ sau mỗi chuyến bay.
- Quan sát kỹ tất cả cơ phận của động cơ và máy bay. Chú ý xem máy bay có bị rạn nứt, rách, gãy chỗ nào không; có bị lỏng ở những vít, bulông không; tình trạng động cơ ra sao... Chỉnh sửa lại những hư hỏng.
- Đêm hôm trước khi bay, sạc điện cho Tx, Rx, accu và “mồi bugi”.
- Trước khi ra khỏi nhà kiểm tra : máy bay, dụng cụ đồ nghề, ắc quy, …

VIII. Các kiếu bay :
1. Loop (lộn vòng tròn) : [độ khó : 1]
- Giữ cho đường bay song song đường chân trời.
- Tăng nhanh throttle đến max.
- Tăng nhanh elevator đến max.
- Khi được ¾ vòng tròn thì giảm throttle về medium (điểm giữa), elevator về 0.
Hình loop đẹp khi vòng tròn có điểm khởi đầu và điểm cuối vòng tròn trùng nhau.
2. Roll (Bay xoắn ốc vít): [độ khó : ]
3.
IX. Điều chỉnh & Sửa chữa :
1. Điều chỉnh :